Articles
Encuentro literario Autor ta topa lector – lector ta topa autor
Dia 17 di december 2024 tabatin un encuentro literario, Autor ta topa lector – lector ta topa autor, na Biblioteca Nacional Aruba, unda seis autor local conoci a forma un panel y a presenta un fragmento di un di nan obranan literario. A base di e fragmentonan aki tres experto den linguistica y/of literatura a dialoga cu e autornan relaciona cu nan inspiracion, structura di skirbi y concepto literario. E panel di autor a consisti di Olga Buckley, Desiree Correa, Quito Nicolaas, Wim Rutgers, Jossy Tromp y Frank Williams. E grupo di experto tabata: Joe Fortin, Joyce Pereira y Ramon Todd Dandaré.
Wim Rutgers a introduci e evento cu su charla “Calidad y cantidad di literatura Arubiano na Papiamento”, mientras cu e moderador, Pamela De Coteau, specialista riba un otro tereno y gran amante di literatura y arte, a conduci e evento. Despues di e dialogonan, e publico presente tabatin oportunidad pa haci pregunta y despues pa topa e autornan y cumpra nan obra. Na e evento a asisti un cantidad di alrededor di shen persona, loke ta demostra cu na nos isla tin un interes grandi pa literatura. E organisadonan, den colaboracion cu Cas di Papiamento, ta conclui cu e evento literario, dedica na e gran escritor Frank Martinus Arion, tabata un exito rotundo y entretanto a haya diferente reaccion puntrando si por ripiti cierto actividad literario na e nivel halto aki.
A base di e evento a puntra e panelistanan kico nan ta sugeri pa hisa e cantidad di publicacion literario y e nivel di nos literatura. E organisadonan a evalua e resultado y a bin cu un lista di sugerencia y recomendacion pa e diferente instancia- y organisacionnan encarga cu literatura y idioma na Aruba. Siguientemente, por mira e lista di e sugerencia- y recomendacionnan aki:
Recomendacion/resolucion pa stimula lesamento:
Biblioteca Nacional Aruba (BNA)
1. Implementa campaña pa stimula mayor pa lesa pa y cu nan yiunan.
2. Amplia diversidad di coleccion y orario di apertura.
3. Organisa mas actividad literario den mas categoria y, si por, cu autor,
productor y fondo internacional.
4. Organisa competencia di lesamento, skirbimento y declamacion.
5. Honra escritor: Introduci premio literario via un of mas Comision Special.
6. Inventarisa produccion literario.
7. Publica regularmente tocante obra literario den e diferente medionan di
comunicacion (por ehempel reseña, resumen, analisis etc.)
8. Organisa debate tocante teoria y coriente literario.
9. Organisa exposicion di buki y nan autor.
10. Implementa proyecto pa motiva lesamento na scol.
11. Organisa evento literario pa hoben y pa autor principiante, como tambe
mas evento literario manera Autor ta topa lector – lector ta topa autor.
12. Organisa Ban topa cu autor.
13. Organisa mas evento literario durante henter aña: tayer, excursion pa
archivo, charla, grupo di skirbi, autor na palabra, bishita na Unoca, pelicula
(basa riba buki) di autor Latino Americano y Caribense etc.
UNOCA
1. Duna mas sosten posibel pa produccion di buki y otro obra artistico.
2. Promove produccion artistico y literario, cu mas informacion tocante criterio pa sosten pa
publicacion, y mas publicidad tocante tarea di UNOCA.
Departamento di Cultura Aruba (DCA)
1. Organisa competencia di lesamento, skirbimento y declamacion.
2. Honra escritor: Introduci premio literario via un of mas Comision Special.
(Directiva di) Scol
1. Pone enfasis riba literatura (actualisa) den curiculo.
2. Organisa competencia di lesamento, skirbimento y declamacion.
3. Organisa Ban topa cu autor.
4. Organisa exposicion di buki y nan autor.
Departamento di Enseñansa Aruba (DEA)
1. Honra escritor: Introduci premio literario via un of mas Comision Special.
2. Inventarisa produccion literario.
3. Implementa proyecto pa motiva lesamento na scol.
Instituto Pedagogico Arubano (IPA)
1. Desaroya un bon programa di siñamento y aplicacion di didactica di
lesamento y skirbimento.
2. Implementa proyecto pa motiva lesamento na scol.
3. Organisa mas evento literario durante henter aña: tayer, excursion pa
archivo, charla, grupo di skirbi, autor na palabra, bishita na Unoca, pelicula
(basa riba buki) di autor Latino Americano y Caribense etc.
Fundacion Lanta Papiamento (FLP)
1. Promove produccion y traduccion di obra literario na Papiamento.
2. Publica regularmente tocante obra literario den e diferente medionan di
comunicacion (por ehempel reseña, resumen, analisis etc.)
3. Organisa debate tocante teoria y coriente literario.
4. Implementa proyecto pa motiva lesamento na scol.
5. Organisa evento literario pa hoben y pa autor principiante, como tambe
mas evento literario manera Autor ta topa lector – lector ta topa autor.
6. Organisa Ban topa cu autor.
7. Organisa mas evento literario durante henter aña: tayer, excursion pa
archivo, charla, grupo di skirbi, autor na palabra, bishita na Unoca, pelicula
(basa riba buki) di autor Latino Americano y Caribense etc.
Fundacion Corector di Papiamento (FCP)
1. Promove produccion y traduccion di obra literario na Papiamento.
2. Implementa proyecto pa motiva lesamento na scol.
3. Organisa mas evento literario durante henter aña: tayer, excursion pa
archivo, charla, grupo di skirbi, autor na palabra, bishita na Unoca, pelicula
(basa riba buki) di autor Latino Americano y Caribense etc.
Prensa / Revista (literario)
1. Publica mas informacion tocante nos escritornan y nan obra.
2. Publica mas informacion tocante teoria y coriente literario y organisa debate
al respecto.
3. Publica regularmente tocante obra literario (por ehempel reseña, resumen, analisis etc.)
4. Busca mas envolvemento di Prensa den promocion di literatura y autor
Arubiano y, si ta posibel, di literatura y autor en general.
Specialista literario / (Asociacion di) Autor
1. Organisa debate tocante teoria y coriente literario.
2. Organisa evento literario manera Autor ta topa lector – lector ta topa autor.
3. Organisa mas evento literario durante henter aña: tayer, excursion pa
archivo, charla, grupo di skirbi, autor na palabra, bishita na Unoca, pelicula
(basa riba buki) di autor Latino Americano y Caribense etc.
Organisado di Curso of Tayer di Idioma, Literatura, Skirbimento etc.
1. Organisa evento literario pa hoben y pa autor principiante, como tambe
evento literario manera Autor ta topa lector – lector ta topa autor.
2. En general, e diferente instancia- y organisacionnan menciona mester
organisa curso y tayer di idioma (lesamento y skirbimento) y literatura.
Organisado di e evento literario di 17-12-2024
1. Reduci e cantidad di panelista pa asina por bay mas profundo den e materia.
2. Duna e autornan mas tempo pa nan por presenta miho y pa e publico por
haci mas pregunta; den e actividad menciona tur cos a bay demasiado lihe.
3. Organisa mas evento literario durante henter aña: tayer, excursion pa
archivo, charla, grupo di skirbi, autor na palabra, bishita na Unoca, pelicula
(basa riba buki) di autor Latino Americano y Caribense etc.
Manera por ripara, tin diferente sugerencia y recomendacion cu por realisa tanto den forma individual como den forma colectivo, esta trahando den grupo di trabou conforma pa e diferente instancia- y organisacionnan, cu lo ta ideal pa por yega na logronan grandi relaciona cu nos literatura: lesamento y skirbimento, y desaroyo di idioma en general. Pa por yega na concretisa diferente di e aspectonan cu ta bin padilanti den e informacion aki, tambe mester un trabou conhunto pa e siguiente puntonan:
1. Inventarisacion di obstaculo cu autor ta topa durante skirbimento.
2. Inventarisacion di instancia y persona cu ta dispuesto pa yuda autor den produccion di
obra literario.
3. Organisacion di un team di specialista pa inventarisa problema y bin cu un plan di
ehecucion.
4. Organisacion di un grupo di tutor pa guia e escritornan nobo (hoben y adulto).
5. Organisacion di un grupo di persona cu ta yuda mehora calidad di literatura.
6. Implementacion di un sistema di mas intercambio di idea bou di e autornan.
7. Cooperacion di linguista y/of docente pa mehora conocemento di idioma di autor.
8. Disposicion di material di estudio di Papiamento pa autor por conoce idioma miho.
9. Conscientisacion di e hecho cu skirbimento di literatura ta un proceso complica.
10. Lantamento di un organisacion literario cu un directiva.
11. Lantamento di grupo di skirbimento cu ta yega na publicacion.
12. Iniciacion di colaboracion cu organisacion di Poeta di Patria y revision di criterio.
Conclusion di e expertonan den linguistica y/of literatura:
1. Ta papia di lesamento relaciona cu un bon dominio di idioma so, pero esaki no ta e unico efecto. Lesa obra literario ta bon pa bo formacion intelectual, unda bo ta siña criticamente con pa interpreta texto. Tambe bo ta siña aspecto naratologico di e manera cu un texto ta organisa/structura. Bo ta siña manera pa interpreta, analisa y (re)produci materia, entre otro, filosofico, psicologico, sociologico y artistico. Tambe e ta amplia bo bista y pensamento di tal manera cu bo por defende bo mes den diferente aspecto di e discurso (argumento, descripcion, exposicion y naracion den un obra).
2. Ta bisa cu den educacion tin menos enfoke riba literatura, pero e problema mas grandi ta cu e educacion profesional (di maestro) na Aruba no tin un nivel maximo, pues si e educador no tin e conocemento, e no por pasa esaki pa su alumnonan. Fuera di esey, e interes propio cu e docente mester tin pa e materia en cuestion ta di gran importancia. Si un docente mester duna les di lesamento y e mes no tin interes den ni amor pa lesamento, dificilmente e por traspasa pa su alumnonan interes den lesamento y inculca den nan amor pa lesamento.
3. Tin hopi sugerencia con pa organisa actividad literario y grupo pa stimula tanto lesamento como skirbimento di literatura, pero mester realisa cu esakinan ta tareanan cu solamente ta posibel pa un organisacion profesional cu tin moda (tempo y placa) pa por efectua esakinan debidamente. Tin diferente sector cu, supuestamente, mester dedica nan mes (mas) na esaki, por ehempel Gobierno (Departamento di Cultura), e sistema di enseñansa (Departamento di Enseñansa), Biblioteca Nacional Aruba (Caribiana), Cas Editorial, Libreria etc. Loke e diferente gruponan y instancianan (conhuntamente) por haci ta: trata di yega na formulacion di un plan di recomendacion pa e instancianan concerni (mes) y purba organisa evento literario riba un nivel halto pa un publico varia. Importante ta cu mester uni forsa y traha hunto na bienestar di hoben y adulto respecto lesamento, skirbimento y conocemento di nos lenga.






